5 soruda kripto krizi!
Kripto paralar kısa tarihi boyunca neredeyse hiç sıkıcı bir dönemle karşılaşmadı. Ancak 2022'deki çöküş fazlasıyla vahşi bir yolculuk oldu. Bir dizi büyük kripto şirketinin çöküşüyle ve özellikle de kasım ayında FTX’in iflasıyla birlikte neredeyse bir gecede milyarlarca dolarlık müşteri varlığı buhar oldu.
2008 yılındaki Küresel Finans Krizi’nde bankacılık sisteminin çöküşüyle finans dünyasına olan güven zedelenmişti. Krizin ardından merkezi olmayan bir finans sistemi olarak ortaya çıkan kriptoya ekstra bir güven aşılanmıştı. Ancak iflas dalgaları kriptoya olan güvenin yıkılmasına sebep oldu.
Yatırımcıların bir kısmı kriz karşısında yeni ve ciddi piyasa düzenlemelerinin gerektiği çağrısında bulunuyor. Diğerleri ise iflasların kripto aracı kuruluşlarının başarısızlıklarından kaynaklandığını belirtiyor ve tüm bu kargaşanın merkezi olmayan platformlara geçişi hızlandırması gerektiğini söylüyor. Bloomberg yazarı Olga Kharif kripto piyasaları hakkında merak edilenleri 5 soru üzerinden açıkladı:
1. Kripto fiyatlarına ne oldu?
CoinGecko rakamlarına göre, kripto varlıklarının piyasa değeri Kasım 2021'de zirveye ulaştıktan sonra takip eden 12 ay içinde %73'e kadar düştü. Bu daha önce 2018'deki "kripto kışında" görülen %88'lik çöküşten daha az olsa da çok daha fazla değeri piyasadan sildi: 2 trilyon dolardan fazla. Daha önceki kripto çöküşleri sektörün kendi içindeki sorunlar tarafından tetiklenirken, bu defa çöküş dışsal bir gelişmeyle başladı: Merkez bankaları pandemi sonrası enflasyondaki artışla mücadele etmek için faiz oranlarını yükseltti. Bu, kripto da dahil olmak üzere yüksek riskler ve yüksek getiriler sunan varlıklar için yatırımcı iştahını azalttı.
2. Bunun önemi nedir?
Çöküş, kriptonun geleneksel finansal varlıklardan ayrılarak ekonomik belirsizlik zamanlarında bir sığınak olarak altına benzer bir statüye sahip olduğu fikrini yok etti. Bu gelişme, son yıllarda ana akım bir varlık sınıfı haline geldiği inancıyla kriptoyu benimseyen emeklilik ve egemen varlık fonu yöneticileri ve milyonlarca küçük yatırımcı için bir şoktu. Son yılların fiyatlarındaki artışın zayıf temeller üzerine inşa edildiği ortaya çıktı. Zira birçok yatırımcı dijital paralar ve projeler üzerinde bahis oynamak için yoğun bir şekilde borç aldı ve genellikle diğer kriptoları teminat olarak kullandı. Bu karşılıklı bağımlılık, yüksek profilli iflasların etkisini genişletti.
3. İnfilak eden neydi?
İlk patlama, Luna’nın kardeş token’ı olan ve ABD Doları’na eş değerde tutulmak için otomatik işlemleri kullanan algoritmik sabitcoin TerraUSD’yi kapsıyordu. Bu popüler hale geldi zira Anchor adı verilen merkezi olmayan bir Finans platformu (DeFi), TerraUSD mevduatları için %20’ye varan faiz oranları sunuyordu. Anchor'daki ani çıkışlar, TerraUSD ve Luna'nın değerinden yaklaşık 60 milyar dolar silen bir "ölüm spiraline" yol açtı. Three Arrows Capital gibi ilgili token’lara ve türevlere yatırım yapan şirketler iflas etti ve Three Arrows'a büyük bir kredi veren Voyager Digital gibi diğer şirketlerin de iflasına yol açtı.
Kasım ayında başka bir şok daha yaşandı: Yıldız girişimci Sam Bankman-Fried'in kurduğu en büyük dijital varlık borsalarından biri olan FTX.com imparatorluğu iflas etti. Diğer zor durumdaki kripto girişimlerini kurtaran ve konferanslarda ve ABD Kongresi’nde sektör için gayri resmi bir elçi haline gelen Bankman-Fried’ın sadece birkaç gün içerisinde 15,6 milyar dolarlık servetinin buharlaştığı görüldü. FTX'in, Bankman-Fried'in sahibi olduğu Alameda Research ticaret evini kurtarmaya çalışırken battığına inanılıyor.
4. Sonuçları ne oldu?
Terra'nın eleştirmenleri, sistemin kısmen yatırımcıları sürdürülemez Faiz oranlarıyla cezbetmeye dayandığını ve başarısızlığa mahkum olduğunu söyledi. Bazıları Terra ve diğer yüksek getirili DeFi girişimlerini, erken yatırımcılara sürdürülemez getiriler sağlayarak yeni yatırımcıları çeken yeni nesil Ponzi şemalarına benzetti. FTX'in iflası, görünüşte sağlam kripto işletmelerinin bile zayıflıkları nasıl gizleyebileceğini gösterdi. Sektörün bir bölümündeki sorunların hızlı ve beklenmedik şekillerde yayıldığı ve başka yerlerde büyük kayıpları tetikleyerek bulaşma potansiyeli taşıdığının altını çizdi. Bütün bunlar kriptoya yapılan yatırımı bir süreliğine dondurabilir.
5. Tüm bunlar kriptonun geleceği için ne anlama geliyor?
Kripto varlıklar insanlar Wall Street'e güvenmediği için icat edildi. Ancak skandallar dizisi, kriptoya da güvenilip güvenilemeyeceğine dair varoluşsal bir soruları gündeme getiriyor. Birçokları daha sıkı düzenlemelerle güvenin yeniden tesis edebileceğini umuyordu. Ancak FTX'in iflası, Bankman-Fried tarafından yoğun bir şekilde lobisi yapılan mevzuatı raydan çıkardı. DeFi platformlarının bazı yöneticileri tarafından karşı çıkılan mevzuat söz konusu düzenlemelerin FTX gibi büyük, merkezi borsaların çıkarlarına doğru çarpık bir düzen oluşturacağını yönünde eleştiriliyordu. Katı düzenlemeler sonunda kriptoyu daha istikrarlı ve güvenilir hale getirebilir. Açık olmayan şeyse, endüstrinin ne kadarının bu düzenlemelerin gerektireceği ek soruşturma dalgasına dayanabileceğidir.
